Hoogtepunten langs de route

Steden & Markten

De belangrijkste bezienswaardigheden van de vijf-rivieren-fietsroute zijn duidelijk de historische steden aan de oevers van de rivieren. Een van hen is mooier dan de ander en ontvangt vakantiegangers met historische flair en Beierse charme. Minder groot en bekend misschien, maar niet minder pittoresk en gastvrij zijn de talloze historische Markten langs de route.

Amberg – De officieuze hoofdstad van de Oberpfalz maakt indruk met zijn middeleeuwse silhouet. (E4/5)

De stad aan de Vils kijkt terug op meer dan duizend jaar geschiedenis. Eeuwenlang was de stad het centrum van de productie van ijzer en was de hoofdstad van de Oberen Pfalz. Daarom wordt Amberg ook vandaag de dag nog steeds als de officieuze hoofdstad van de Oberpfalz aangeduid. Met bijna volledig bewaard gebleven stadsmuur met talrijke torens en poorten was de stad eens de beste versterkte keurvorststad. Het herkenningsteken van de stad is een uniek waterpoortbouwwerk. De zogenaamde ‘Stadbril’ overspant de Vils en verbindt het voormalige keurvorstkasteel met het wapenhuis. Wanneer de zon schijnt spiegelen de twee brugbogen in het water en vormen zo het beeld van een bril.

Kelheim – Van de Kelten tot König Ludwig hebben lang vervlogen tijden hier hun sporen achtergelaten. (E1/2)

Goed beschermd aan de samenvloeiing van de Altmühl en Donau ligt de stad, waarvan de oorsprong ver in het stenen tijdperk teruggaat. De Kelten schiepen hier ’Alkimoennis’ een van de grootste nederzettingen in Duitsland. Eeuwen later doorkruisten de Romeinen op dit punt de Donau en bouwden de Limes. Maar de hoogtijdagen vierde Kelheim na de Middeleeuwen: gunstig gelegen aan de Donau-overgang, ontwikkelde de Hertogstad tot een bloeiend handelscentrum. De opening van het Ludwig-Donau-Main-kanaal in 1846 gaf haar een extra opbloei. Van de vroegere rijkdom van de stad getuigen nog steeds de glorieuze barokgebouwen van de gebroeders Asam en natuurlijk de Bevrijdingshal, die al van verre zichtbaar is op de Michelsberg.

Neumarkt i.d.OPf. - Historisch centrum van de oude handelsroute van Neurenberg naar Regensburg. (E3)

De stad is idyllisch gelegen in de vallei tussen de Jurahoogten, majestueus bewaakt door de burchtruïne Wolfstein, het herkenningsteken van Neumarkt. Dankzij de gunstige ligging tussen Neurenberg en Regensburg is de plaats al in de Middeleeuwen welvarend geworden en ontwikkelde zich tot een belangrijk handelscentrum. Straatnamen zoals Glaser-, Hutmacher en Bräugasse herinner hier nog steeds aan. In de 19e eeuw zetten het Ludwig-kanaal en de spoorweg nieuwe economische impulsen. Zo ontstond hier in deze periode met de Express-fabrieken de eerste fietsfabriek in Europa. Vandaag de dag heeft het centrum van de westelijke Oberpfalz een prachtig historisch stadcentrum, vier brouwerijen en zelfs vijf musea te bieden: de variëteit reikt van het Gemeentemuseum tot aan het witte worstmuseum.

Neurenberg – Kaiserburg en Frankisch vakwerk schilderachtig doorkruist door de armen van de Pegnitz. (E3/4)

Sinds de Middeleeuwen torent de Kaiserburg (keizerlijk kasteel) als herkenningsteken van Neurenberg boven de pittoreske vakwerkhuizen van de oude binnenstad. In de smalle straten zijn belangrijke gebouwen, zoals het Huis van Albrecht Dürer, het Germaanse Nationaal Museum en natuurlijk de Frauenkirche, te vinden. Onder de grote klok doen de zeven keurvorsten dagelijks de ronde en huldigen zo symbolisch de Rooms-Duitse keizer Karel IV. ‘Männleinlaufen’ wordt de vertoning in de volksmond liefkozend genoemd. Ook op de hoofdmarkt steekt de ‘Schöne Brunnen’ als een gotische kerktorenspits 19 meter de lucht in.  Maar misschien wel het meest spannende van Neurenberg bevindt zich onder de mooie gebouwen van de oude stad: gedurende vele eeuwen hebben de inwoners van Neurenberg het in Zuid-Duitsland grootste rotsenkelderlabyrint in het zandsteen aan de voet van het kasteel gehouwen. Oorspronkelijk voor de productie en opslag van bier gebruikt, bleek de stabiele pijlerconstructie ook een veilig toevluchtsoord in de Tweede Wereldoorlog te zijn.

Regensburg – Werelderfgoed met zijn zuidelijke charme en roemrijk verleden. (E1/E5)

De naam komt van de Latijnse naam ‘Castra Regina’. Het Romeinse legioenskamp heeft de basis gelegd van de stad, die zich in de middeleeuwen tot een van de rijkste en meest bevolkte steden in Duitsland ontwikkelde. Vandaag de dag heeft de hoofdstad van de Oberpfalz ongeveer 150.000 inwoners. Middeleeuwse gebouwen kenmerken de oude binnenstad net zo als de Steinerne Brücke (stenen brug). De brug werd in de 12e eeuw voltooid en bracht voor Regensburg als de eerste permanente brug over de Donau nog meer welvaart. Voor de toenmalige tijd werd de brug als bouwwonder beschouwd, die voor vele andere brugconstructies als voorbeeld diende. Een meesterwerk is ook de gotische St. Peters Dom, waarvan de van veraf zichtbaar sierlijke torens een van de herkenningstekens van de stad vormen. Regensburg werd ook bekend door de ‘eeuwig rijksdag’, die hier bijna 150 jaar lang bijeen kwam. De keizer liet zich op de vergaderingen door de vorsten van Thurn en Taxis vertegenwoordigen. De nakomelinge, Prinses Gloria von Thurn und Taxis, woont vandaag nog steeds op het St. Emmeram-kasteel, dat een van de grootste particuliere kastelen in heel Europa is.

Beilngries (E2)

Een vleugje van het zuiden ligt over de kleine stad aan de samenloop van Sulz en Altmühl. In het historische centrum weten de middeleeuwse stadsmuren, barokarchitectuur te boeien en de twee gekleurde torens van de parochiekerk St. Walburga. Lange tijd behoorde het door de staat erkende herstellingsoord tot het bisdom Eichstätt, en profiteerde van de Zuid-Europese architecten van de Rococo en Barok, die daar werkten. Uit deze periode stamt ook het kasteel Hirschberg, gelegen op een heuvel boven de stad.

Berching (E2/3)

Pittoresk ligt de middeleeuwse stad tussen het Main-Donau-kanaal en het Ludwig-Donau-Main-kanaal. De stad heeft een volledig historische binnenstad met een geheel behouden stadsmuurring en 13 torens. Onder bescherming van dit landschap groeide de componist Christoph Willibald Gluck hier op. Het Berching-museum vertelt over het leven en werk van de wereldberoemde operahervormer. Aan de zuidkant begrenst het Main-Donau-kanaal met zijn grote stoomboten het historisch centrum. Hier vindt in de zomer het in de wijde omtrek bekende evenement ‘Kanal im Feuerzauber’ plaats. Gedurende meerdere dagen staat het stille water in het middelpunt van de festiviteiten, met als hoogtepunt het grote vuurwerk gevolgd door het fakkelzwemmen.

Dietfurt a. d. Altmühl (E2)

De stad Dietfurt a. d. Altmühl heeft resten van de stadmuur, een historische stadhuis, het museum in Hollerhaus en een nog steeds functionerend molenmuseum. De stad staat vooral bekend als “Beierse China”. De legende wil dat de Dietfurter in de late Middeleeuwen bij de aankomst van de belastinginner zich “als Chinezen” achter hun muren hadden verschanst. In een wetenschappelijk artikel in het pastoraaltijdschrift van Eichstätt werd het gebied rond Dietfurt in 1869 zelfs als Chinatown aangegeven. Op de, voor de Dietfurter in de volksmond bekende naam, “Chinezen” wordt sinds 1954 het bekende Chinese carnaval gevierd. De stad Dietfurt is trots op haar Chinese fontein, draakfontein en op de Beierse-Chinese-zomer, die bezoekers aantrekt met lekkernijen en bezienswaardigheden van beide landen.

Hersbruck (E4)

In de brede vallei van de Pegnitz ligt schilderachtig het kleine stadje Hersbruck. Het stadje bekoort met het historische centrum met romantische vakwerkhuizen, de poorttorens en de kronkelende steegjes. Een andere attractie is het kasteelcomplex direct aan de Pegnitz, waar vandaag de rechtbank is gehuisvest. Het Duitse Herdersmuseum is ook een bezoek waard. Gelegen midden in de oude binnenstad, biedt het informatie over de Frankische herderscultuur alsmede over het herdersberoep wereldwijd.

Kallmünz (E5)

De historische plaats aan de samenvloeiing van Vils en Naab betovert elke bezoeker. Bekroond door een enorme burchtruïne ligt de plaats aan een kalkrotsenlandschap, dat unieke beelden vormt. Geen wonder dat de romantische ‘Markt onder rotsen’ met zijn kronkelende straatjes en kleurrijke huizen kunstenaars altijd magisch heeft aangetrokken. Over het idyllische rivierlandschap, de middeleeuwse sfeer van de Markt en het adembenemende uitzicht vanaf de burchtruïne zijn de bezoekers nog steeds heel enthousiast. Direct aan de Naab gelegen biedt de natuurlijke jeugdkampeerplaats in het naburige Zaar een ideale overnachtingsmogelijkheid voor jeugdgroepen. Bovendien zijn er opstapmogelijkheden voor een boottocht op de Naab.
Kom alvast in de stemming voor Kallmünz en klik op de link naar het filmpje van Sat1 Bayern - Beleef Mijn Beieren: Reis naar Kallmünz (zomer 2023).

Lauf a. d. Pegnitz (E4)

Onder Keizer Karel de IV werd Lauf een stad. Maar de ligging aan het water was altijd een belangrijke factor voor de economische ontwikkeling van de stad. Samen met het rijkdom van hout uit de omringende bossen en de nabijheid van de ertsmijngebieden in de Oberpfalz vormde dit de basis voor de welvaart van de stad. Nog voordat de stad werd gesticht waren hier meerdere molens, die de stroming van de Pegnitz gebruikten. Vandaag kunnen in het industriemuseum van Lauf een korenmolen en een hamersmidse worden bezocht. Bezienswaardig is ook de Kaiserburg, die in het midden op een Pegnitz-eiland staat en zijn schat achter dikke muren verbergt: een unieke wapenzaal, die bij een rondleiding bezocht kan worden.

Rieden (E5)

Romantisch aan de Vils ligt Rieden. Reeds rond 800 n. Chr. stond op de bergkam boven de Markt het kasteel van de Heren van Ruden, waarvan ook de huidige plaatsnaam is afgeleid. Ten noorden daarvan was een prehistorische ringmuur, gebouwd door de Kelten en Narisken. De vandaag nog bestaande muurresten dateren waarschijnlijk uit de eerste helft van de 12e eeuw. In Kreuth is een van de grootste ruitersportcentra in Europa. Rond om Rieden nodigen gezellige landrestaurants u uit om een pauze te nemen.

Riedenburg (E2)

Pittoresk is het historische stadje genesteld in het fantastische landschapsdecor van het Altmühltal, omgeven door opvallende Jura-rotsen en drie kastelen. Terwijl Rabenstein en Tachenstein alleen nog als ruïnes bewaard zijn gebleven, kan het goed behouden, uitgestrekte complex van Rosenburg worden bezocht. Een andere attractie is het Kristalmuseum: het heeft de grootste bergkristalgroep ter wereld.

Schmidmühlen (E5)

Genesteld in de dalen van Vils en Lauterach ligt de oude kern van Schmidmühlen op een schiereiland tussen de twee rivieren. In de Middeleeuwen was hier een van de grootste ijzersmeden van de Oberpfalz gevestigd, evenals een haven voor het verschepen van het erts. Het middelpunt van de Markt vormt nu het “Obere Schloss” uit de 16e eeuw dat met zijn renaissancefresco's een kunsthistorische sensatie bewaart. De gegoten afbeelding van een Moriskendanser op de fontein aan de voorkant van het kasteel herinnert aan de beroemde zoon van de stad, Erasmus Grasser.

Sulzbach-Rosenberg (E4)

Het charmante stadje kan terugkijken op een lange en rijke geschiedenis. De plaats met het indrukwekkende kasteelcomplex was de zetel van het gelijknamige gravengeslacht en woonplaats van het Wittelsbacher hertogdom.  Door de mijnbouw en het ijzersmelten kwam de voormalige hoofdstad van Neuböhmen tot rijkdom en welvaart, waarvan het representatieve gotische stadhuis nog steeds getuigt. Bovendien ging de “Goldene Straße”, een van de belangrijkste middeleeuwse handelsroutes, die Praag en Neurenberg met elkaar verbond, dwars door de stad en begunstigde de internationale handel. Sulzbach-Rosenberg heeft vandaag de dag een levendige culturele scene en talrijke musea.

Wendelstein (E3)

De mooie plaats met veel Frankisch vakwerk kijkt terug op een lange geschiedenis. Ook nog vandaag leiden vele sporen terug naar die veelbewogen tijd. In de deelgemeente Kleinschwarzenlohe bewaart de Allerheiligen-kerk met het door Tilman Riemenschneider gebeeldhouwd altaar een echte kostbaarheid en direct aan het oude kanaal ligt het kasteel Kugelhammer. Het herenhuis in Röthenbach in de buurt van St. Wolfgang werd ter bescherming van een kogelmolen en een bedevaartkerk ter ere van de heilige Wolfgang gebouwd. Een historisch natuurpad voor educatieve doeleinden illustreert de geschiedenis en de technologie van het oude kanaal en geeft informatie over de flora en fauna van de regio. In het begin van de zomer lokt het Jazz & Blues Open bezoekers van heinde en verre naar Wendelstein.

Andere hoogtepunten

Burchten & kastelen

Het is geen geheim dat de edelen en rijken voor hun statige herenhuizen de meest schilderachtige plekken kozen. Rotsen en heuvels hoog boven de rivierdalen waren bijzonder populair. Omdat de fietstocht vijf rivieren verbindt, leidt de tocht ook gelijktijdig naar een groot aantal burchten en kastelen. De Kaiserburg in Neurenberg en het kasteel St. Emmeram in Regensburg zijn absolute hoogtepunten langs de route. Maar ook de Kaiserburg met wapenzaal in Lauf, het keurvorst-kasteel in Amberg en de ridderburcht Prunn met zijn unieke ligging hoog boven het Altmühltal zijn een bezoek waard. Een bijzonderheid van de voormalige mijnstreek zijn de hamersmidsekastelen aan de oevers van de rivieren, vooral aan de Vils. Zij vertegenwoordigen de vorstelijke residenties van degenen, die door de winning van ijzererts tot rijkdom en welvaart kwamen. Meest imposante voorbeeld is het barokke Hammerschloss Theuern.

Grotten & rotsen

Steil omhoog rijzende rotsen en diepe ingesneden grotten zijn een kenmerk van het ruige Karstgebergte van de Beierse Jura en Frankische Alb. Het bekendste voorbeeld is de Donau-doorbraak bij Kelheim. Wild romantisch zijn de jeneverbesheiden in het onderste Vils-dal en vanaf de Hoppefelsen bij Pentling is er een prachtig uitzicht over het brede Donaudal. Prachtige panorama's zijn er ook op de hoogten van de Frankische Jura. Degenen die enthousiast zijn over grotten, brengen de druipsteengrot Schulerloch bij Essing of de Osterhöhle bij Neukirchen een bezoek.

Kerken & Kloosters

De Beierse Jura is onvervalst Asam barok. Het klooster Weltenburg legde de basis voor de roem van de twee broers en ook de fresco's van de bedevaartkerk Maria Hilf en het klooster in Ensdorf zijn door de beide broers ontworpen. Het prachtige rococokasteel Bistumsschloss Hirschberg, gelegen hoog boven de stad Beilngries, kijkt terug op een lange en rijke geschiedenis, evenals het voormalige cisterciënzerinnen klooster Pielenhofen, dat majestueus de stille uiterwaarden van de Naab bewaakt. Het benedictijnklooster Plankstetten werd in 1129 als het eigen klooster van een bisschop gesticht, uit dit tijdperk is er nog de romaanse grafkelder. Bezienswaardige monumenten uit veel eerdere tijdperken zijn de massieve versterkte kerk St. Vitus in Kottingwöhr en het kerkkasteel St. Veit in Ottensoos in Midden-Franken. De eerste steen van de beide kerken werd in de 12e eeuw gelegd. Slechts tweehonderd jaar jonger is de indrukwekkende ruïne van het klooster Gnadenberg, het eerste Brigittenklooster in Zuid-Duitsland.

Kunst & cultuur

Vanouds gelden rivieren als de levensader van een regio: langs de oevers floreerde de handel, nam de macht en rijkdom toe.  Een bijzonder imposant teken van rijkdom is de Bevrijdingshal bij Kelheim. Verdere culturele monumenten uit verschillende tijdperken en talrijke musea zijn ook vandaag de dag nog getuige van de lange en bewogen geschiedenis van de regio. Zo voeren het archeologiepark Altmühltal en het “Urzeit”station in Hartmannshof terug in een tijdperk lang voor onze tijd. In Hersbruck informeert het Duitse herdersmuseum over het werk en het dagelijks leven van deze traditionele beroepsgroep. Inzicht in de tradities en de levenswijzen van de afgelopen eeuwen geven ook het historische badhuis in Pommelsbrunn, het Altmühltaler molenmuseum in Dietfurt a. d. Altmühl en het Mijnbouw en Industriemuseum in Oost-Beieren in het cultuurkasteel Theuern. Wie meer wil weten over de moderne tijd brengt een bezoek aan het Industriemuseum in Lauf, het Luchtmuseum in Amberg of het Literatuurhuis Oberpfalz in Sulzbach-Rosenberg. Een zeer indrukwekkend voorbeeld van de technisch meesterlijke prestaties bij de bouw van het Ludwig-Donau-Main-kanaal is het Brückkanal bij Schwarzenbruck. Ook in de Beierse Jura speelt kunst een rol: Markt Beratzhausen heeft een Beeldenpark, waarbij circa 30 kunstwerken de idyllische wandelweg langs de Schwarzen Laber begeleiden. De idyllische plaats Kallmünz, die Wassily Kandinsky reeds heeft bezocht, heeft een "Schildershoek” met kunstgalerijen te bieden.

Eten & drinken

Beierse Jura en Frankische Alb zijn tot ver buiten de grenzen bekend voor een grote variëteit aan delicatessen en lekkernijen, variërend van Neurenberger Lebkuchen (peperkoek) en braadworsten, de slachtschotel, die vooral te vinden is in de buurt van Amberg-Sulzbacher en Neurenberg, en “Schäufele” (varkensvleesschouder), die kan worden omschreven als het nationale gerecht van de Franken. In de buurt van Neurenberg is er zelfs de enige “Schäufele”-koning van Duitsland. Verder gaat het met de smakelijke lamsgerechten in het Oberpfälzer Jura tot aan de delicate asperges, die in de losse grond rond Kelheim groeit. In het najaar zijn de wildweken in het natuurpark Hirschwald sterk aanbevolen en in oktober de lekkernijenweken in Neumarkt met jaarlijks wisselende thema. Uiteraard mag het vloeibare voedingsmiddel niet worden vergeten. Overal in de regio serveren kleine brouwerijen in gezellige biertuinen zelfgebrouwen bier.

Baden & ontspannen

Waar zoveel water stroomt, zijn er tal van mogelijkheden voor een duik in het koele water. Sommige zwemgelegenheden bijvoorbeeld in Matting aan de Donau of de zwemgelegenheid aan de Naab in Etterzhausen bieden een mogelijkheid om in de rivier te zwemmen. In Happurg nodigt een steengroevemeer uit om te verpozen. Bij niet zo warme dagen kan het perfect zijn om te ontspannen in de Fackelmann Therme in Hersbruck of in het Kurfürstenbad in Amberg.

Scheepvaart & treilen

Treilen is de technische term die gebruikt wordt wanneer vrachtschepen met sterke trekpaarden op de stilstaande wateren van de kanalen door het landschap worden getrokken. Op deze manier werden al producten in de periode van Koning Ludwig getransporteerd. Vandaag de dag is op het Ludwig-Donau-Main-kanaal in Mühlhausen of in Burgthann-Schwarzenbach op met veel liefde gerestaureerde vrachtschepen deze historische wijze van vervoer opnieuw te beleven. Aan de Donau bieden veerpontstations in Matting en Prüfening de mogelijkheid, op een veerpont over de rivier te steken. Bovendien bestaat er op het Main-Donau-kanaal en de Donau de mogelijkheid om een deeltraject van de fietstocht met een boot af te leggen. Voor meer informatie zie ÖPNV& Schiff. Een kanotocht maakt de vakantie-ervaring langs de vijf rivieren perfect. Talrijke opstapmogelijkheden en bootverhuur bevinden zich langs Pegnitz, Vils en Naab.

Overige

Tevens de moeite waard zijn het voormalige huis van paus Benedictus XVI in Prüfening en Europa's langste houten brug: de Tatzlwurm bij Essing. Wie met kinderen onderweg is, mag het Walderlebniszentrum in Sinzing/Schönwerth niet missen.